Fel y gwyddoch efallai, mae dau o’n Cymrodyr, Dr Rowan Williams a’r Athro Laura McAllister, yn cyd-gadeirio Comisiwn Annibynnol ar Ddyfodol Cyfansoddiadol Cymru.

Mae gan y Comisiwn ddau amcan eang:

• Yr amcan cyntaf yw ystyried a datblygu opsiynau i ddiwygio’n sylfaenol strwythurau cyfansoddiadol y Deyrnas Unedig, y mae Cymru yn parhau’n rhan annatod ohoni.
• Yr ail amcan yw ystyried a datblygu’r holl brif opsiynau blaengar i gryfhau democratiaeth Cymru a sicrhau gwelliannau i bobl Cymru.

Mae’r Comisiwn wedi gofyn 7 cwestiwn ac wedi gwahodd sylwadau erbyn 31 Gorffennaf 2022.

Bydd eich Cymdeithas yn gwneud sylwadau ac yn paratoi cyflwyniad. Nod y Comisiwn yw gweithio o’r gwaelod i fyny. Mae’n bwriadu edrych ar weithrediad maes o dan ddatganoli ac ymchwilio i sut y gellir ei gyflawni’n well i Gymru. Yna bydd yn gweld pa drefniadau cyfansoddiadol fyddai’n cyfateb i’r ffordd orau o gyflawni’r cymhwysedd penodol hwnnw. Bydd hynny’n cynnwys cymwyseddau presennol a chymwyseddau posibl sydd wedi’u datganoli i Gymru.  Enghraifft dda fyddai adolygiad yr Arglwydd Thomas o drefniadau barnwrol yng Nghymru na chafodd fawr o ystyriaeth yn Llundain.

Prif ddiddordeb y Gymdeithas yw’r ymchwil a pherfformiad academaidd yng Nghymru a’r amgylchedd ar gyfer denu talent a buddsoddiad i Gymru, yn enwedig i feithrin datblygiad economaidd. Ar yr un pryd, mae’n bwysig helpu i brosiectau rhyngwladol sy’n genedl ddeniadol, gyfrifol a chystadleuol. Byddwn hefyd am roi sylwadau ar y peirianwaith rhynglywodraethol rhwng y cenhedloedd a Llundain, a’r modd y mae cydweithredu’n gweithio ar hyn o bryd a’i effaith ar ymchwil a’r byd academaidd yng Nghymru.

Mae gan Gymrodyr unigol arbenigedd penodol a fydd yn rhan o waith y Comisiwn ac i’r cwestiynau y mae wedi’u gofyn. Mae’r Cyd-gadeirydd wedi dweud wrthym y bydd sylwadau gwybodus, yn seiliedig ar brofiad a gwybodaeth, yn cael eu croesawu’n fawr ac y dylid eu hanfon yn uniongyrchol at y Comisiwn.

Ar wahân wrth i’r Gymdeithas Ddysgedig baratoi ei chyfraniad, byddem yn gwerthfawrogi sylwadau ehangach gan Gymrodorion ar yr uchod ac ar unrhyw bwyntiau a allai fod yn berthnasol i rôl y Comisiwn. Byddai’n ddefnyddiol derbyn y rhain erbyn 15 Gorffennaf. Diolch.