Blog YGC: Dr William Perry yn ysgrifennu am ei brofiad o gynhadledd lawr gwlad

Mae Dr William Perry yn ymchwilydd ôl-ddoethurol yn Sefydliad Ymchwil Dŵr Prifysgol Caerdydd. Ym mis Tachwedd 2024, rhoddodd y brif sgwrs yng nghynhadledd flynyddol Rhwydwaith Ecoleg ac Esblygiad Cymru (WEEN), a gynhaliwyd yn y Ganolfan Technoleg Amgen (CAT), Machynlleth. Yn yr erthygl blog hon, mae’n myfyrio ar y gynhadledd ac ar y daith y mae WEEN wedi’i chymryd yn y degawd ers iddo gael ei ffurfio. 

Mae WEEN yn sefydliad llawr gwlad sy’n cael ei redeg gan fyfyrwyr ôl-raddedig o Brifysgolion Aberystwyth, Bangor, Caerdydd ac Abertawe. Mae’n dwyn ynghyd ymchwilwyr gyrfa gynnar (ECRs) sy’n gweithio yn y gwyddorau biolegol ar draws Cymru. Mae’r gynhadledd yn meithrin cysylltiadau ymchwil gwerthfawr rhwng sefydliadau academaidd Cymru, ac yn darparu llwyfan ar gyfer ystod eang o ymchwil rhyngddisgyblaethol newydd. Doedd digwyddiad mis Tachwedd ddim gwahanol. Roedd sgyrsiau yn amrywio o sut mae pryfed yn gweld eu hamgylchedd (Matthew Sparks, Prifysgol Abertawe), sut mae madfallod prin yn ymdopi ag adfer Ynys Gron, Mauritius (Charlotte Taylor, Prifysgol Caerdydd), a sut mae bacteria yn gysylltiedig ag iechyd sbwng Afon Menai (Eve Gwynedd, Prifysgol Bangor). 

O ystyried yr ystod eang o arbenigeddau yn y gynulleidfa, teitl y sgwrs a gyflwynais oedd “A somewhat fishy academic journey: insights from a decade of research and a decade of WEEN”. Mae’r teitl yn awgrymu’r ymchwil rwyf wedi’i chynnal ar fy hoff organebau, sef pysgod, ond hefyd, y prosiectau niferus yr wyf wedi bod ynghlwm â nhw ar hyd y ffordd. Roedd y cipolwg hwn ar brosiectau blaenorol yn cynnwys morgi’r dyfnfor (geneteg poblogaeth y morgi seithliw), beth sy’n gwneud eogiaid yn “secsi” (archwilio detholiad rhywedd eog yr Iwerydd mewn gosodiad dyframaeth), a throi baw yn bolisi (defnyddio gwyliadwriaeth dŵr gwastraff i dracio pathogenau i lywio polisi ar iechyd y cyhoedd). Er fy mod yn sôn am ganlyniadau’r prosiectau hyn, o ran canlyniadau a mewnwelediadau gwyddonol, fe wnes i fyfyrio hefyd, ar beth y dysgodd y prosiectau hyn i mi am ymchwil, gyda’r gobaith o roi awgrymiadau defnyddiol i’r rhai sy’n cychwyn ar eu taith academaidd: 

• Ni fydd pob elfen o brosiect yn dod â llawenydd i chi; Canolbwyntiwch ar y darnau hynny sy’n gwneud hynny.
• Ceisiwch gydweithredu, gwerthfawrogi cydweithwyr da, a pheidiwch ag oedi cyn gweithio ar draws disgyblaethau. 
• Cofiwch gael hwyl wrth gyfathrebu eich gwyddoniaeth. 
• Peidiwch â bod ofn crwydro o’ch maes ymchwil. 
• Efallai y bydd yn rhaid i chi gyfaddawdu rhwng lleoliad a chadw at faes ymchwil penodol. 
• Daliwch ati gyda’r prosiectau ochr; Weithiau, gallant fod y mwyaf buddiol. 
• Dewch o hyd i gysylltiadau yn ôl i feysydd rydych chi’n angerddol amdanynt. 

Yn syml, ni all y cyfle i ymchwilwyr gyrfa cynnar gwrdd, arddangos eu hymchwil, a rhannu mewnwelediadau a chyngor gyrfa ddigwydd ar ei ben ei hun. Dyna pam mae rhwydweithiau ffisegol fel WEEN mor werthfawr. 

Roedd digwyddiad y llynedd yn arbennig iawn, gan ei fod yn dathlu pen-blwydd WEEN yn 10 oed. Mynychais fy nigwyddiad WEEN cyntaf yn 2016 ar ddiwedd fy MSci, ac yn ddiweddarach, yn ystod fy PhD ym Mhrifysgol Bangor, roeddwn yn rhan o’i sefydlu (2017-2019). Fe wnes i hyd yn oed ddylunio’r logo WEEN presennol, sy’n cynnwys gwyniad (rhywogaethau o bysgod sy’n endemig i Lyn y Bala), daffodil, barcud coch (stori lwyddiant cadwraeth Cymru, o fod yn agos at ddifodiant yn y DU i 300 o barau bridio), a’r dyfrgi Ewropeaidd. Mae’r gynhadledd, felly, wedi bod yn ffrind agos ar hyd rhan helaeth o fy nhaith academaidd, ac rwyf wedi bod yn dyst i fanteision y gynhadledd o lygaid y ffynnon.

Roedd fy mhrofiad i gyda WEEN yn golygu fy mod mewn sefyllfa berffaith i siarad am ei hanes. Cynhaliwyd y gynhadledd WEEN gyntaf ddiwedd mis Hydref 2014, dan yr enw “HalloWEEN” yn Neuadd Gregynog, y Drenewydd. Yn 2016, gollyngodd y gynhadledd yr “Hallo”, a daeth yn “WEEN”. Fodd bynnag, yn 2017, bu newid amlwg yn WEEN, gyda logo newydd a chartref newydd yn CAT. Cafodd strwythur mwy ffurfiol hefyd. Ar ôl mynd trwy COVID, gwelodd WEEN 2022 a 2023 y nifer uchaf erioed o gynrychiolwyr. Yna, yn 2024, sefydlwyd WEEN Limited, gan roi endid cyfreithiol ar wahân i’r trefnwyr ac felly, eu hamddiffyn rhag risg gyfreithiol ac ariannol. Roedd hefyd yn golygu sefydlu bwrdd cyfarwyddwyr, a oedd yn cynnwys gwirfoddolwyr o bwyllgorau trefnu blaenorol WEEN, sy’n darparu parhad rhwng blynyddoedd. Felly, mewn dim ond 10 mlynedd, mae WEEN wedi mynd o fod yn gyfarfod achlysurol o Ymchwilwyr Gyrfa Cynnar, yn rhedeg ar ‘arian parod’, i gwmni cyfyngedig, gyda strwythurau ffurfiol, sy’n cynrychioli cymuned ffyniannus o ymchwilwyr yng Nghymru.

Er gwaethaf y cynnydd anhygoel y mae WEEN wedi’i wneud dros y degawd diwethaf, a’i gyflawniadau niferus, nid yw ei ddyfodol yn fêl i gyd o bell ffordd. Ar adeg pan fo costau cynnal WEEN yn cynyddu, mae gennym swydd bwysig o ran perswadio darpar bartneriaid, fel prifysgolion, i barhau i’n cefnogi. Mae cefnogaeth hael prifysgolion Bangor ac Abertawe, yn ogystal â noddwyr fel Cymdeithas Ddysgedig Cymru, yn hanfodol er mwyn galluogi cymuned fywiog i barhau i gyfarfod. Mae cael cefnogaeth barhaus i Rwydweithiau Cymru gyfan dan arweiniad Ymchwilydd Gyrfa Cynnar, fel WEEN, o werth mawr i brifysgolion, wrth iddynt gyfnewid gwybodaeth trawsddisgyblaethol a chydweithio, sy’n ysgogi cydlyniant, mewn ymchwil yng Nghymru.

Cefnogodd Cymdeithas Ddysgedig Cymru WEEN drwy dalu am gost cofrestru Dr Perry ar gyfer y gynhadledd a’i gludiant. Gallwch gael rhagor o fanylion am rwydwaith datblygu ymchwilwyr gyrfa gynnar Cymdeithas Ddysgedig Cymru yma.